Erfgoed: rijk verleden, kansrijke toekomst

Het stratenpatroon in Zaanstad volgt de ruggengraat van de dijk. De rivier de Zaan domineert de ontstaansgeschiedenis van het stadje. Op het dak van de oude Honigfabriek zie je de snelweg A8 die de stad doorklieft. Je ruikt de cacao en ziet de bootjes met halffabricaten varen. Fabrieken stoten rookpluimen uit. De rode daken van arbeidershuisjes liggen pal tegenover de fabriekspoort. Aan de voet van de Honigfabriek, aan de meanderende waterkant, herinnert de kade aan de vroegere bedrijvigheid. Vorm, inhoud en techniek Els Bakker, architectuurhistorica en directeur van de Honigfabriek, noemt de bebouwing aan het water ‘een straat’. Dat woord brengt een opwaardering met zich mee. In een historische straat sloop je ook niet zomaar een pand. Dat doorbreekt het organisme. Alsof je een hoofdstuk uit een boek scheurt. Ze wijst op de risalieten in de bakstenen gevel van de fabriek. Die verticale kolommen, dat is puur vakmanschap van de vroegere metselaars. En de horizontale vlakverdeling van de stalen ramen! Mooi maar niet erg winddicht. En dat probleem zie je overal terug in het gebouw. In het atelier van Heerlijke Handel zijn de gordijnen van de bovenste ramen dicht tegen de kou. Elke huurder moet zijn eigen kachel meebrengen. De grote hallen zijn zo koud als het buiten is. Hier en daar ligt regenwater. Er zijn een paar kleinere units in het gebouw bijgebouwd, die zijn ook makkelijker te verwarmen. Met energie blijft het behelpen in zo’n gigantische oude fabriek. Mix Deze plek is niet alleen het gebouw, het is geschiedenis. Bakker verdeelt die in fysieke, verhalende en sociale geschiedenis. De arbeiders die uit hun minuscule huizen de dijk overstaken om in de fabriek te werken. Die sociale geschiedenis druppelt door en heeft nog steeds invloed op deze plek. Het gevoel op een plek verandert als er alleen maar gewoond of alleen maar gewerkt wordt, de Vinexwijk en het industrieterrein. Juist een mix wekt een wijk tot leven. Sfeer, authenticiteit en diversiteit hebben een krachtige waarde. Daarom moet een stad goed nadenken wat zij wil met gebouwen en gebieden en (planologisch) ruimte maken voor de mix. In sommige gevallen moet de gemeente zelfs regie nemen, omdat de meeste ontwikkelaars denken in projecten en te weinig kijken naar het gehele gebied (en de geschiedenis). Rijk verleden, onzekere toekomst De Zaankant is het oudste industriegebied van de wereld. Dankzij de molens, die je kunt zien als de eerste industriële aanpassing: met een zaagmolen zaag je sneller. Of de Honigfabriek deze functie in het gehele gebouw zal kunnen voortzetten op deze plek is nog onzeker. De eigenaar hoopt op deze plek ook woningen te kunnen bouwen. Begrijpelijk dat mensen hier zouden willen wonen. De gemeente heeft de sloopvergunning geweigerd. Wellicht is een combinatie van wonen en werken mogelijk in het bestaande gebouw. Uiterlijk 31 december 2019 valt de beslissing voor de Honigfabriek. Het pand met 76 broedplaatsen variërend van fitness tot aan glaskunstenaars. De starters inspireren en helpen elkaar met een heuse communitymanager als bindende factor. De creatieve ondernemers laten de waarde van dit gebied zien. De gemeente Zaanstad en het Bureau Broedplaats van de gemeente Amsterdam maken het allemaal mogelijk aan de Zaan. De geschiedenis leeft voort omdat het gebouw gebruikt wordt en daarmee voorlopig overeind blijft. Masterclass Herbestemmen Erfgoed: zelf aan de slag met transformatievraagstukken In 2018 organiseert het BouwRegieNetwerk in samenwerking met APPM, ESCoNetwerk, het Transformatorhuis en PPS Netwerk Nederland een masterclass rondom het thema ‘herbestemming van erfgoed’ opdat partijen (o.a. gemeenten, provincies, eigenaren, etc.) actief kennis en ervaringen vanuit de theorie en praktijk met elkaar kunnen delen. Op deze wijze kunnen versnellingen worden gerealiseerd in de transformatie en herbestemming van erfgoed. Deelnemers maken binnen dit traject kennis met de belangrijkste uitdagingen en vraagstukken met ruimte voor het inbrengen van eigen cases en samen met andere deelnemers, ondersteund door experts, de diepte in te duiken. Praktijk en theorie komen samen In totaal worden er drie sessies georganiseerd bestaand uit een theoretische kennis-sessie en drie excursies. Samen beslaan deze een groot gedeelte van het spectrum van de herontwikkeling van erfgoed. Het doel is om u kennis te laten maken met de opgaven, vraagstukken, valkuilen en ‘best practices’ van het erfgoeddomein. Aan het einde van dit interactief kennistraject bent u in staat richting te geven aan een strategie omtrent erfgoed- vraagstukken. Programma en aanmelden: Via deze link (of kopieer de URL http://bit.ly/2ElkUn8) kunt u meer lezen over het programma en hoe u zich kunt aanmelden. Hebt u vragen en/of wenst u aanvullende informatie te ontvangen? Neem dan gerust contact met ons op via secretariaat@bouwregienetwerk.nl of telefonisch 030 - 30 39 762. Dit artikel is tot stand gekomen met dank aan Els Bakker(Directeur Honigfabriek, broedplaats aan de Zaan) en Peter Oussoren (Loods herbestemming monumenten Provincie Noord-Holland) BouwRegieNetwerk 9 maart 2018