"Gemeenten moeten meer uit hun traditionele rol komen om straks echt Omgevingswetproof te zijn"

In 2021 treedt de Omgevingswet in werking. De komst van de Omgevingswet brengt voor gemeenten allerlei veranderingen met zich mee, niet alleen in de fysieke leefomgeving maar ook binnen de eigen organisatie. Een goede voorbereiding is hierbij essentieel. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar in de praktijk ligt dat een stuk ingewikkelder. BouwRegieNetwerk vroeg aan Hans Démoed (gemeente Kaag en Braassem) wat de Omgevingswet inhoudt, hoe de invoering tot dusver verloopt en waar het succesvol implementeren van de Omgevingswet nu vanaf hangt.

Waarom wordt de Omgevingswet ingevoerd?

“Met de Omgevingswet wil het Rijk graag de regelgeving rondom zaken als bouw, ruimtelijke ordening en vergunningen via één wet versimpelen. Digitalisering is het middel om dit te realiseren, waarbij meer transparantie het doel is. De gebruikers staan centraal; de Omgevingswet regelt namelijk alle activiteiten die burgers, bedrijven en andere initiatiefnemers willen uitvoeren in de fysieke leefomgeving: of het nu gaat om het plaatsen van zonnepanelen of het starten van een winkel. De gemeente wil hierbij zoveel mogelijk wensen en ideeën van de gebruiker ophalen en gaat vervolgens aan de slag.” “De Omgevingswet zorgt voor meer betrokkenheid en transparantie en maakt de belangen van betrokken partijen inzichtelijk. De praktijk is echter weerbarstig. Het is een enorme zoektocht en veel gemeenten weten niet waar precies te beginnen: binnen de eigen organisatie of daarbuiten. Bovendien betekent de Omgevingswet voor gemeenten een enorme veranderopgave waar vertrouwen, maatwerk en kortere procedures essentieel zijn.” “De Omgevingswet zorgt voor meer betrokkenheid en transparantie en maakt de belangen van betrokken partijen inzichtelijk”

Hoe verloopt de invoering van de Omgevingswet dusver?

“Wisselend. Sommige gemeenten zijn al ver en onderzoeken bijvoorbeeld welke impact de wet heeft op de denk- en werkwijze van eigen werknemers en wat projectmatig de aanpak is.Ook zijn er inmiddels al diverse pilots gestart vanuit het programma ‘Aan de slag met de Omgevingswet’. Andere gemeenten zijn wat meer terughoudend. Hierbij ligt het gevaar op de loer dat gemeenten wachten tot 2021. Het goed toepassen van de Omgevingswet vraagt om innovatie binnen de eigen organisatie. De Omgevingswet is niet alleen iets van de afdeling Ruimtelijke Ordening maar is afdelingsoverstijgend. Dat vraagt om vraaggestuurde en pro-actieve medewerkers die op integrale wijze met elkaar en met externe partijen samenwerken. Oftewel, kom uit die traditionele rol! Dit staat niet in de wet maar mijn ervaring is om als gemeente deze nieuwe rol zo spoedig mogelijk te adopteren, anders komt er van de Omgevingswet niets terecht.” “De Omgevingswet vraagt om innovatie en dus om een andere rol. Wees hiervan bewust en ga er z.s.m. mee aan de slag, anders komt er niets van terecht”

 Hoe ziet u de Omgevingswet: als juridisch proces of als veranderopgave?

“Beiden. De Omgevingswet bundelt regels en ook dat is een opgave. Werknemers binnen gemeenten merken dat het een veranderopgave is. Veel gemeenten zijn zich er gelukkig van bewust dat achter het bureau blijven zitten niet meer werkt.” “Het implementeren van de wet begint bij beleidsmakers die moeten onderzoeken wat de ontwikkelingen zijn, wat de identiteit van de gemeente is en welke richting men op wil. Het ‘wij weten wel wat het beste voor u is’ werkt niet meer, dat is echt verleden tijd. De gemeente moet echt de boer op en volop in dialoog met burgers en ondernemers. Daarbij is ook het tijdperk van gedetailleerde plannen voorbij. De ontwikkelingen gaan zo snel dat veel plannen door de tijd worden ingehaald. Om toekomstbestendig te zijn is het belangrijk om je te richten op thema’s zoals duurzaamheid en gezondheid. Dat vraagt om een duidelijke visie, realistische plannen en flexibiliteit. Gemeenten moeten zich bewust zijn van wat hun rol is en hoe deze rol het beste kan worden ingevuld om straks Omgevingswetproof te zijn.” "Om toekomstbestendig te zijn is het belangrijk om je als gemeente te richten op thema’s in plaats van gedetailleerde plannen"

In hoeverre zijn gemeenten in staat te veranderen en wat is daar voor nodig?

“Het is moeilijk om gemeenten te veranderen, want de traditionele werk- en denkwijze is al jaren ingebakken. Om straks Omgevingswetproof te zijn, zijn er dan ook werknemers nodig met andere (communicatieve) vaardigheden. Dit zijn proactieve beleidsmakers die vraag-gestuurd werken in plaats van kennis gestuurd. De Omgevingswet draait voor een groot deel om identiteit, cultuur en relatie. Om de Omgevingswet succesvol te implementeren zullen ook mensen van buitenaf moeten worden aangetrokken. Voor mij bestaat het dream teamuit mensen die communicatief zijn, kunnen netwerken en in staat zijn in dialoog de wensen van burgers en ondernemers te vertalen in duurzame plannen en realistische projecten.” “Het 'dream team' Omgevingswet bestaat uit mensen die kennisgericht zijn, communicatief en kunnen netwerken”

Wat zijn de goede voorbeelden?

“Grote opgaven zijn klimaat, energie en duurzaamheid. Iedereen vindt het belangrijk, maar de vraag is hoe we het gaan realiseren. Binnen onze organisatie hebben wij een ambassadeur, een kwartiermaker, die zorgt voor draagvlak en de hele organisatie meeneemt. Dingen uitproberen en experimenteren is belangrijk maar probeer wel de nodige piketpaaltjes te slaan, anders kom je geen stap vooruit. Een aantal stappen voor een tijdsbestendig plan is: zorg voor visie, stel duidelijke kaders, creëer draagvlak binnen de eigen organisatie, ga in dialoog met stakeholders, schrijf niet alles tot in detail op en ga vooral aan de slag. Een spanningsveld is nog wel de regionale samenwerking tussen gemeenten, provincies en waterschappen. Veel projecten zoals woningen en wegen zijn gemeente overstijgend. Daar moeten we nog wel wat mee.”

Seminar 'Participatie & Omgevingswet - Praktijkseminar ter bevordering van burgerparticipatie 24-1-2019 - Amersfoort

Durven we in het participatietraject echt naar stakeholders te luisteren? Zijn we bereid de touwtjes uit handen te geven in de ruimtelijke ontwikkeling? Welke strategieën horen daarbij en hoe worden belanghebbenden meegenomen in de afwegingen? Wat betekent de nieuwe Omgevingswet voor het omgevingsproces bij ruimtelijke ontwikkelingen? En welke nieuwe, digitale mogelijkheden om participatie vorm te geven biedt de Omgevingswet? Kun je met big data en internet participatie organiseren? En welke dilemma’s kom je dan tegen? Daarover organiseert BouwRegieNetwerk i.s.m. PPS Netwerk Nederland, APPM, Procap en Waterschap Rijn en IJssel de meet-up 'Participatie en omgevingswet, van durven naar doen!'  in Utrecht. Aan de hand van leerzame praktijkvoorbeelden en een interactieve, pragmatische werksessie pakken we het thema Participatie en de Omgevingswet vast op 24-1-2019. Praktijkdeskundigen komen tijdens dit seminar samen om de cruciale facetten van Participatie in de visie van de Omgevingswet toe te lichten en nieuwe mogelijkheden en ‘best practices’ uit te wisselen. Klik hier voor het programma en aanmelding.

1-daagse Opleiding: Omgevingswet leren toepassen in de praktijk– 21 maart 2019 (09.00-17.00, Landgoed de Horst, Driebergen)

PPS Netwerk Nederland organiseert op 21 maart 2019 i.s.m. de gemeente Kaag en Braassem, Movares en Pels Rijcken de Toepassingsscan Omgevingswet. In één dag krijgen gemeenten een inhoudelijke analyse waarin de laatste theorie en kennis rondom de Omgevingswet wordt gekoppeld aan eigen project(en) en organisatie. De TSO is bedoeld voor gemeenten die inzicht willen krijgen in de verschillende fasen (initiatiefase tot omgevingsplan), hoe ze ervoor staan met oog op 2021 en waar de grootste aandachtsgebieden/verbeterpunten liggen. Klik hier voor het programma, kosten en aanmelding.