Hoog tijd voor klimaatbestendig aanbesteden

Beleidsmatig wordt op veel plekken uitgedacht hoe we met de gevolgen van klimaatverandering willen omgaan. De stap naar voorbereiding en uitvoering is lastiger. Ik vind het belangrijk dat marktpartijen klimaatbestendig aanbesteden op de agenda zetten: in hun eigen organisatie en bij opdrachtgevers. Immers, wat een opdrachtgever niet in een opdracht meeneemt, verwerken ingenieurs en bouwers niet in hun aanbieding om te voorkomen dat zij zich uit de markt prijzen. Hoe kun je dit doorbreken? Hoe kun je als opdrachtgever of marktpartij nu al aan de slag? En hoe kun je sturen bij aanbestedingen, bijv. met EMVI? Ik merk dat veel overheden met dit onderwerp stoeien. Nog niet zo heel lang geleden sprak ik met een beleidsadviseur van een gemeente over EMVI-criteria. Hij knipperde met zijn ogen; ‘Wat is EMVI?’. Hij had er nog nooit van gehoord. Ook niet van de verschillende contractvormen die er bestaan. Hij had dan ook geen idee welke mogelijkheden er al zijn om, door ‘anders uit te vragen’, de markt uit te dagen en innovatie te stimuleren. Dat maakt het lastig om als beleidsmaker je beleid tot uitvoering te brengen. Daar komt nog bij dat bijvoorbeeld een ontwerpteam van een weg vaak helemaal niet zit te wachten op een collega die vraagt klimaatadaptatie ‘mee te nemen’. Het kost immers al moeite genoeg om die weg binnen de gegeven randvoorwaarden (planning, geld etc.) te realiseren. Laat staan als daar nog nieuwe, complicerende eisen aan wordt toegevoegd. Dat dit ook nieuwe kansen kan opleveren, is nog te vaak onbekend.

Schakel tussen beleid en uitvoering cruciaal

Het moment is er om hier verandering in te brengen. De markt vraagt om klimaatadaptatie op te nemen in de uitvraag. En bij opdrachtgevers ontstaat het besef dat de schakel tussen beleid en uitvoering een cruciale is, die meer aandacht vraagt. Zelf ben ik zo’n 5 jaar betrokken bij discussies over de doorvertaling van klimaatadaptatie ambities naar aanbestedingen. Dat blijkt geen sinecure. Want waar wringt nu precies de schoen? Bij een beleidsmaker die niet op de hoogte is van mogelijke contractvormen? Of bij een ontwerper die klimaatadaptatie niet op het netvlies heeft? En wanneer is iets nu eigenlijk klimaatbestendig? Die laatste vraag is zeer relevant voor de ontwerper, maar vooralsnog is er nog geen (ontwerp)norm. Over al deze vragen gaan partijen in de City Deal Klimaatadaptatie zich de aankomende tijd buigen. En over de vraag wat is er nodig is om dit op te lossen. Ze gaan experimenteren en geleerde lessen actief delen. Daarom is Arcadis aangehaakt op deze City Deal. We staan te trappelen om samen nieuwe stappen te zetten in klimaat-robuuste gebiedsontwikkeling en Nature-Based Solutions.

Zelf alvast begonnen

Vanuit het motto ‘geef zelf het goede voorbeeld’ ben ik in mijn eigen organisatie in gesprek met collega’s die contracten opstellen en bijvoorbeeld kennis hebben van functioneel specificeren. Tegelijkertijd spreek ik met ontwikkelaars over wat ze van ons verwachten en over hoe zij klimaatadaptatie in hun werk kunnen meenemen. En als klimaatadaptatie niet in de uitvraag zit, vind ik het belangrijk dat te signaleren bij een opdrachtgever. Zo helpen we als marktpartij opdrachtgevers om het proces van beleidsvorming, voorbereiding naar uitvoering beter op elkaar te laten aansluiten.

Hoe kun je als opdrachtgever nu al aan de slag?

Je hoeft niet te wachten op de adviezen van de City Deal Klimaatadaptie. Je kunt nu al aan de slag met klimaat-adaptief aanbesteden: 1. Sturen met selectiecriteria Stel bij de uitvraag selectiecriteria op waardoor partijen die in willen schrijven, moeten aantonen dat ze daar ervaring in hebben opgebouwd, hetzij in Nederland, hetzij daarbuiten. 2. Sturen met functionele eisen In je contract kun je (functionele) eisen opnemen waarmee de inschrijver rekening moet houden bij de uitvoering van het werk. Als je weet waar de oplossing aan moet voldoen, kun je dit per slot van rekening als eis omschrijven. Let er wel op dat je niet de oplossing zelf als eis opneemt, maar omschrijf waar de oplossing aan moet voldoen. Zo geef je leveranciers en bouwers de vrijheid om invulling te geven aan die oplossing en met innovatieve ideeën te komen. 3. Sturen met EMVI-criteria: Klimaat Adaptief Meest Voordelige Inschrijving (KAMVI) Tot slot kun je EMVI (Economisch Meest Voordelige Inschrijving) criteria opnemen. Daarmee daag je marktpartijen uit om met innovatieve of creatieve oplossingen te komen. Bijvoorbeeld, ‘degene die de meeste berging (bij een bepaald oppervlak) kan realiseren’ krijgt een fictieve korting op de inschrijvingsprijs. Zorg er bij EMVI-criteria wel voor dat de aanbieders zich echt kunnen onderscheiden. Anders leidt dit niet tot nieuwe oplossingen. Als iedereen dezelfde oplossing aandraagt, kun je namelijk geen keuze maken of is het EMVI-criterium niet onderscheidend. En probeer vooral ook niet ‘de hele wereld’ te vragen in je EMVI-criterium. Bijvoorbeeld ‘de meest klimaat-adaptieve oplossing krijgt de meeste korting’. Want ‘meest’ is niet concreet genoeg. Afhankelijk van je specifieke ambitie en situatie, kun je ook een combinatie van deze drie instrumenten inzetten.

Experimenteren en van elkaar leren!

Ik zie dat opdrachtgevers her en der al experimenteren met klimaat-adaptief aanbesteden. We zijn er bijvoorbeeld zelf mee uitgedaagd in Almere, bij de aanbesteding van een klimaatbestendige, renovatie van de Regenboogbuurt. En in Utrecht, bij de uitvraag voor het spraakmakende Wonderwoods dat verrijst in het Healthy Quarter in het stationsgebied. Laten we onze ervaringen en innovaties vooral met elkaar delen. Zodat we niet steeds opnieuw het wiel hoeven uitvinden en stap voor stap klimaatbestendiger worden. Ik ben erg benieuwd naar jouw ideeën en ervaringen en wil hier graag verder met je over doorpraten en denken. Wie weet komen we samen tot nieuwe ideeën waarmee we adaptatiemaatregelen sneller tot uitvoering kunnen brengen.

Dit artikel is tot stand gekomen i.s.m. Leon Dielen, Senior adviseur klimaatadaptatie en stedelijk water bij Arcadis. Klik hier voor meer informatie.